Τουρκοκρατία
Το 1645, με αφορμή την επίθεση πειρατών σε πλοίο με προσκυνητές, οι Οθωμανοί εκστράτευσαν κατά της Κρήτης. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους κατέλαβαν τα Χανιά και κατά το επόμενο, το Ρέθυμνο. Ύστερα από 21 ετών διαρκή πολιορκία, ο Χάνδακας πέρασε και αυτός υπό οθωμανική κατοχή, το 1669 και το 1715 οι Βενετοί παραχώρησαν στους Τούρκους τα τελευταία φυλάκια που διατηρούσαν στο νησί. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Χριστιανισμός γνώρισε και πάλι απάνθρωπη καταπίεση. Ο Άγγλος περιηγητής Pisly που επισκέφθηκε την Κρήτη πριν από την Επανάσταση του 1821 αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι που είχαν την κατοχή της Κρήτης έσφαζαν, έκαιγαν, πωλούσαν Κρητικούς ως δούλους και τους ανάγκαζαν σε εξισλαμισμό. Παιδιά μικρότερα των 5 ή 10 ετών αναγκάζονταν να αλλάξουν θρησκεία με την πειθώ και τη βία. Ο Pisly αναφέρει ότι η Κρήτη υπέφερε χειρότερα από την υπόλοιπη Ελλάδα και διότι ήταν αποκομμένη γεωγραφικά αλλά και λόγω της γενναιότητας των Κρητών.
Στις παραμονές της Επανάστασης του 1821, λόγω της Τουρκικής αποίκισης και των εξισλαμιστικών πρακτικών, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί υπολογίζονταν ως σχεδόν ίσοι πληθυσμιακά. Οι Κρήτες επαναστάτησαν τον Ιούνιο του 1821. Από τα πρώτα θύματα της Επανάστασης ήταν ο επίσκοπος Κισσάμου Άνθιμος ο οποίος παραδόθηκε από τον διοικητή των Χανίων σε ισλαμικό όχλο και κατακρεουργήθηκε. Ακολούθησε σφαγή περίπου 30 χριστιανών στα Χανιά την 17η Ιουνίου 1821, κατά τη διάρκεια μουσουλμανικής θρησκευτικής εορτής. Με έγγραφο της 20ης Μαΐου 1822 κηρύχθηκε η ίδρυση "Προσωρινής Πολιτείας της Κρήτης" και θεσπίστηκε ο καταστατικός της χάρτης. Μετά τις αρχικές επιτυχίες της επανάστασης και επειδή η Οθωμ. Αυτοκρατορία ήταν απασχολημένη με την Επανάσταση στη λοιπή Ελλάδα, κάλεσε βοήθεια από την Αίγυπτο, οπότε τον Μάιο του 1822 αποβιβάστηκε στρατός από τον Αιγυπτιακό στόλο. Η επανάσταση στην Κρήτη συνεχίστηκε αμφίρροπη και σχεδόν κατεστάλη το 1824. Ακολούθησαν σκληρά αντίποινα κατά των Κρητών με σφαγές και λοιπές βιαιοπραγίες (Τσοκόπουλος, σελ. 10 κ.ε., Ζαμπέλιος, σελ. 410 κ.ε.). Έγινε νέα κήρυξη επανάστασης τον Ιούλιο του 1825 όταν επανήλθαν Κρήτες από την Ελλάδα και κατέλαβαν το φρούριο της Γραμβούσας. Το 1830, ενώ σχεδόν ολόκληρη η Κρήτη βρισκόταν στα χέρια των επαναστατών, υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το οποίο άφηνε τη νήσο εκτός του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Ευρωπαϊκός στόλος υποχρέωσε τους Κρήτες να αποδεχθούν τη συμφωνία. Ο Σουλτάνος παρεχώρησε την Κρήτη στον αντιβασιλέα Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου αντί 20 εκατομμυρίων γροσίων. Έτσι η Κρήτη έπεσε σε Αιγυπτιακή κατοχή έως το 1840, οπότε μετά από αποτυχημένη επανάσταση του Μεχμέτ Αλή κατά του Σουλτάνου, η Κρήτη ήλθε και πάλι υπό Οθωμανική κατοχή. Οι Κρητικοί μην αντέχοντας την Τουρκική κατοχή επαναστάτησαν επανειλημμένα με κυριότερες επαναστάσεις το 1841, το 1858, το 1866-1869 και το 1897-1898. Τελικά, το 1897, μετά τη δολοφονία του Βρετανού πρόξενου στα Χανιά και μερικών προξενικών φρουρών από τις τουρκικές αρχές, στόλοι της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Ιταλίας κατέπλευσαν στην Κρήτη θέτοντας τέλος στην Οθωμανική κυριαρχία.
Οι κρητικοί επιθυμούσαν διακαώς την ένωση με την Ελλάδα αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις για δικούς τους λόγους δεν το επέτρεπαν. Έτσι, η Κρητική νήσος ανακηρύχθηκε ως αυτόνομο κράτος με το όνομα «Κρητική Πολιτεία», υπό τη διοίκηση του Πρίγκηπα Γεωργίου της Ελλάδας. Οι αυθαιρεσίες του Αρμοστή Κρήτης Πρίγκιπα Γεώργιου προκάλεσαν την οργή των Κρητικών και το 1905 εξεγέρθηκαν εναντίον του πραγματοποιώντας τη περίφημη "Επανάσταση του Θέρισου". Αποτέλεσμα ήταν να αναγκαστεί σε παραίτηση ο παλιός αρμοστής και να οριστεί νέος ο Αλέξανδρος Ζαϊμης. Στα γεγονότα εκείνης της εποχής αναδείχθηκε η μεγάλη πολιτική φυσιογνωμία του Ελευθέριου Βενιζέλου που σφράγισε με τη παρουσία του την νεώτερη ιστορία της Ελλάδας. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1908 οι Κρητικοί κήρυξαν την Ένωση με την Ελλάδα, αλλά η Ελληνική Κυβέρνηση δεν τη δέχτηκε, γιατί φοβόταν πόλεμο με την Τουρκία. Η Ένωση με την Ελλάδα, που τόσο αίμα και τόσα δάκρυα κόστισε στην ηρωική Μεγαλόνησο, πραγματοποιήθηκε με την κήρυξη του Βαλκανικού πολέμου στις 12 Οκτωβρίου 1912. Ειδικότερα, και μετά από όλα τα ως άνω, στις 17/30 Μαΐου 1913 επικυρώθηκε η τελική ένωση της Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα και υψώθηκε η Ελληνική σημαία στο νησί. Υπολογίζεται πως κατά την ένωση οι Έλληνες αποτελούσαν το 90% των κατοίκων της Κρήτης (πηγή σε όλα τα παραπάνω, κυρίως από:
http://el.wikipedia.org/wiki/Κρήτη αλλά και την Ιστορία του Ελληνικού έθνους).
Προτομή του ήρωα της επανάστασης Σπύρου Καγιαλέ που βρίσκεται στο ακρωτήρι της Σούδας στα Χανιά.
Αξίζει να διαβάσετε την ιστορία του:
http://www.pare-dose.net/158
Σύγχρονη Εποχή
Ακόμα και πριν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, η συμβολή της μεγαλονήσου ήταν σημαντική. Πολλοί ήταν οι Κρήτες Μακεδονομάχοι όπου κατά τα χρόνια 1902 – 1908 του πολέμου αυτού έδωσαν σκληρές μάχες. Σε 3.000 υπολογίζονται οι Κρητικοί που εθελοντικά πολέμησαν. Όμως η σημαντικότερη ίσως βοήθεια της Κρήτης στην Ελλάδα ήταν με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Κατά τη δικτατορία Μεταξά και όταν τον Νοέμβριο του1936 επισκέφτηκε την Κρήτη μαζί με τον βασιλιά Γεώργιο, στα Χανιά ο δήμαρχος της πόλης Μουντάκης ευθαρσώς ζήτησε από τον βασιλιά να διώξει τον δικτάτορα ενώ παράλληλα οπλισμένοι Κρήτες στο Βαρύπετρο ήταν έτοιμοι να συλλάβουν τους επισκέπτες και να τους μεταφέρουν στο Θέρισο. Όμως αυτό δεν έγινε αφού τα λόγια του βασιλιά αποπροσανατόλισαν τους επαναστάτες.
Στις 30 Ιουνίου του 1938 αποκαλύφθηκε στρατιωτική ομάδα υπαξιωματικών που σχεδίαζαν την ανατροπή του Μεταξά, ενώ λίγες μέρες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 17 Ιουλίου του 1938, μια επαναστατική κίνηση συνέβη στην Κρήτη από μια μερίδα κατοίκων και ορισμένους πολιτικούς αρχηγούς της Ελλάδας. Τελικά, δώδεκα ημέρες αργότερα, το κίνημα κατέρρευσε με αποτέλεσμα να συλληφθούν οι αρχηγοί του και να επιβληθεί κλίμα τρομοκρατίας στο νησί. (πηγή: 5η Μεραρχία Κρητών,
http://www.army.gr/files/file/enimerotikoi/5.pdf)
Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Κρήτες επιστρατεύτηκαν όπως και όλοι οι Έλληνες με την έναρξη της Ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα την 28η Οκτωβρίου 1940 . Συγχρόνως, οι βρετανικές δυνάμεις (σε συνεργασία με την Ελληνική κυβέρνηση) ανέλαβαν την κατοχή και προστασία της Κρήτης. Ο Ιταλικός στρατός αρχικά απωθήθηκε από τους Έλληνες, στην συνέχεια όμως Γερμανικές ενισχύσεις ανέτρεψαν τα δεδομένα. Με την επιτυχή Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, 57.000 σύμμαχοι στρατιώτες διασώθηκαν από το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό, εκ των οποίων αρκετοί κατέληξαν στην Κρήτη, οπού ενίσχυσαν την υπάρχουσα στρατιωτική δύναμη των 14.000 ανδρών.
Από τις 20 Απριλίου μέχρι τις 20 Μαΐου υπάρχει μία ανάπαυλα. Έπειτα ξεκινάει η Μάχη της Κρήτης.
Στην πραγματικότητα, στην αρχή της μάχης οι σύμμαχοι είχαν το πλεονέκτημα της αριθμητικής ανωτερότητας και της ναυτικής υπεροχής. Οι Γερμανοί είχαν αεροπορική υπεροχή και μεγαλύτερη κινητικότητα, κάτι που τους επέτρεπε να συγκεντρώνουν τις δυνάμεις τους πιο αποτελεσματικά.
Έτσι, μετά από αγώνα δέκα ημερών, έληξε η μάχη της Κρήτης, με επικράτηση των γερμανικών δυνάμεων, παρά τη γενναιότητα με την οποία πολέμησαν οι εκεί βρετανο-ελληνικές δυνάμεις και την πείσμονα αντίσταση του ηρωικού Κρητικού λαού, του οποίου το θάρρος, η τόλμη και το πνεύμα αυτοθυσίας υπήρξαν ανυπέρβλητα και προκάλεσαν τον θαυμασμό τόσο των Ελλήνων, όσο και όλων των Συμμάχων. Η μάχη της Κρήτης αποτελεί την τελευταία πράξη της πολεμικής τριλογίας με την οποία συντελέσθηκε η κατάληψη ολόκληρης της Ελλάδας από τα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα. Οι απώλειες και από τις δύο πλευρές υπήρξαν πολύ σοβαρές. Ο Διοικητής του ΧΙ Γερμανικού Σώματος Αεροπορίας Αντιπτέραρχος Στούντεντ αναγκάστηκε να ομολογήσει ότι η Κρήτη υπήρξε «ο τάφος των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών». Αυτό είχε ως συνέπεια να μην τολμήσουν οι Γερμανοί μέχρι το τέλος του πολέμου παρόμοια επιχείρηση.
Για να θυμούνται οι Ναζί την νίκη τους και να τιμήσουν τους νεκρούς αλεξιπτωτιστές, έστησαν το 1941 ένα μνημείο αφιερωμένο στους πεσόντες αλεξιπτωτιστές. (Κακό Πουλί το ονομάσανε οι Κρητικοί).
Μετά την παράδοση των Γερμανών, οι τοπικοί καπετάνιοι της αντίστασης αποφάσισαν να σεβαστούν το μνημείο. Έτσι, αυτό έμεινε λίγο ή πολύ ανέπαφο μέχρι το 2000 (αν εξαιρέσεις τη σβάστικα στη βάση του που τσιμεντώθηκε αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου), χωρίς όμως συντήρηση (προφανώς δεν υπήρχε συμφωνία Ελλάδας- Γερμανίας σε αυτό το θέμα, αντίθετα επετράπη να κατασκευαστεί και να συντηρείται στο Μάλεμε Γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο). Το 2001 ύστερα από μια καταιγίδα κατεστράφη το μεγαλύτερο μέρος του πουλιού και σήμερα το υπόλοιπο μνημείο βρίσκεται κρυμμένο ανάμεσα σε σπίτια σε ελεεινή κατάσταση.
Οι Κρητικοί πληρώσανε ακριβά την αντίστασή τους στη Μάχη της Κρήτης αλλά και αργότερα κατά τη διάρκεια της κατοχής όπου υπήρξε έντονο αντιστασιακό κίνημα με πολλές δολιοφθορές ενάντια στον κατακτητή αλλά και πάρα πολλά, φρικτά αντίποινα που έπληξαν τον άμαχο πληθυσμό.
Στα τέλη του Αυγούστου του 1944 οι Γερμανοί υποχωρούν σε όλα τα μέτωπα. Έτσι, αρχίζουν να αποχωρούν και από την Ελλάδα. Στις 12 Οκτωβρίου αποχώρησαν και οι τελευταίοι Γερμανοί από την Αθήνα, γεγονός που σηματοδοτεί το τέλος της κατοχής της Ελλάδας. Όχι όμως όλης….
«Οχυρά Θέσις Κρήτη»
Ο πιο σημαντικός θύλακας που διατήρησαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα βρισκόταν στην Κρήτη και περιλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του Nομού Χανίων. Δεν είναι απόλυτα γνωστό αν η διατήρηση σημαντικών γερμανικών δυνάμεων στο νησί οφειλόταν στις δυσκολίες εκκένωσής τους, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο 1944, ή σε συγκεκριμένο σχεδιασμό που αποσκοπούσε στη διατήρηση οχυρών βάσεων βαθιά στα μετόπισθεν του αντιπάλου, στις εσχατιές της εξάπλωσης του άξονα στις μέρες των θριάμβων του. Η επιλογή αυτή είχε προπαγανδιστικούς λόγους αλλά και στόχους στρατηγικούς, την ελπίδα δηλ. ότι αυτοί οι θύλακες θα απασχολούσαν και θα καθήλωναν εχθρικές δυνάμεις μακριά από τα κύρια πεδία των μαχών. Στην πράξη, όσον αφορά το Αιγαίο τουλάχιστον, οι σύμμαχοι ελάχιστα ασχολήθηκαν με αυτές τις ξεχασμένες φρουρές, που αφέθηκαν στην τύχη τους. Τα αεροπλάνα τους μόνο που πετούσαν από τη Bόρεια Αφρική προς την Αθήνα, έπρεπε να κάνουν μια σημαντική παράκαμψη ώστε να αποφεύγουν τις αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες στο Ακρωτήρι Xανίων ή στη Μήλο.
Οι 17.000 στρατιώτες του άξονα -11.800 Γερμανοί και 4.700 Ιταλοί φασίστες- που παρέμειναν στην «Οχυρά θέση Κρήτη», οργάνωσαν την επικράτειά τους ανάμεσα στους ορεινούς όγκους των Λευκών Ορέων και στην παραλία, σε μήκος περίπου εξήντα χιλιομέτρων από τη Γεωργιούπολη, στα ανατολικά, μέχρι τα Πλακάλωνα, στον Κίσσαμο, στα δυτικά. Στις 22 Οκτωβρίου, μόλις οργανώθηκε ο θύλακας, ο Γερμανός διοικητής ανακοίνωσε στους κατοίκους των Χανίων ότι το κατοχικό καθεστώς θα συνεχιζόταν, όπως και πριν, χωρίς καμία μεταβολή, σε αναμονή των νέων θαυματουργών όπλων που θα επέτρεπαν την γερμανική αντεπίθεση και την τελική νίκη του άξονα. Στην πράξη, το καθεστώς που διατηρήθηκε ήταν σαφώς πιο ήπιο από ό,τι πριν (στο οκτάμηνο διάστημα έγιναν, παρόλα αυτά, 23 εκτελέσεις), καθώς κατακτητές και κατακτημένοι ήσαν πλέον υποχρεωμένοι να ζουν σε ένα καθεστώς απόλυτα κλειστής οικονομίας, στηριγμένοι στους περιορισμένους πόρους της περιοχής. Τα πορτοκάλια της πεδιάδας, το ελαιόλαδο, το αλάτι, οι πατάτες και τα κοπάδια των ορεινών στήριξαν την επιβίωση όλων, δημιουργώντας ένα πλέγμα ιδιόμορφων συναλλαγών, βασισμένων στην ανταλλαγή ή στον εκβιασμό των μεν από τους δε, όπου αυτό γινόταν δυνατό.
(πηγή:
http://news.kathimerini.gr/archive-editions/article/7days/2004/10-10-2004/1283349.html)
Festungs-Division Kreta, σύμβολο μονάδος.
Σήμερα στην Κρήτη ζουν 622.913 άνθρωποι (απογραφή 2011).
Το νησί της Κρήτης είναι μία από τις 13 περιφέρειες της Ελλάδας και αποτελείται από τέσσερις περιφερειακές ενότητες:
Ηρακλείου (292.489 κάτοικοι)το 2001 (304.270 κάτοικοι) το 2011
Λασιθίου (76.319 κάτοικοι)το 2001 (75.690 κάτοικοι) το 2011
Ρεθύμνου (81.936 κάτοικοι)το 2001 (85.160 κάτοικοι) το 2011
Χανίων (150.387 κάτοικοι)το 2001 (156.220 κάτοικοι) το 2011
Η οικονομία της Κρήτης, η οποία βασιζόταν κυρίως στη γεωργία, άρχισε να αλλάζει ορατά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970. Ενώ διατηρείται η παραδοσιακή έμφαση στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, λόγω του κλίματος και της έκτασης του νησιού, παρουσιάζεται μια μεγάλη αύξηση στην παροχή υπηρεσιών κυρίως σχετικών με τον τουρισμό. Η Κρήτη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους ελληνικούς προορισμούς διακοπών. Η επίσημη ιστοσελίδα τουρισμού της Περιφέρειας Κρήτης είναι προσβάσιμη στη διεύθυνση
www.incrediblecrete.gr όπου υπάρχουν πολλά αξιόλογα βίντεο που παρουσιάζουν τις ομορφιές της νήσου μας.
Τελείωσε και αυτό το κεφάλαιο, επιστρέφουμε στα Κάστρα και οχυρώσεις της Κρήτης.
Εννοείται πως αυτό το νήμα είναι ζωντανό και ίσως υπάρξουν διορθώσεις και προσθήκες στα ήδη γραμμένα.